Zwangerschap

Het begin van de zwangerschap

Elke vrouw wordt geboren met een voorraad eicellen in haar lichaam. Die worden al gevormd wanneer zij zich nog als ongeboren kindje in de baarmoeder van haar moeder bevindt. Een vrouwelijke foetus van nog maar 20 weken draagt al zo'n zes miljoen eitjes met zich mee. Naarmate de zwangerschap vordert, daalt het aantal totdat het tijdens de geboorte nog ongeveer een miljoen is. Ook na de geboorte blijft het aantal eicellen dalen. Als de vrouw dan in haar vruchtbare jaren komt heeft ze "nog maar" de beschikking over ongeveer 180.000 eitjes.

Voor de man geldt dat onder normale omstandigheden de hoeveelheid zaadcellen bij een gemiddelde ejaculatie immens is.

Met de samensmelting van de eicel van de vrouw en de zaadcel van de man is de basis gelegd voor een zwangerschap. Toch is een zwangerschap op dat moment nog niet verzekerd. Meer dan de helft van de bevruchtingen gaat verloren zonder dat het opvalt.

Verschillende fases van de zwangerschap

De bevruchting:

Direct na de bevruchting, waarbij het DNA van de vader en de moeder samenkomen, spreken we van een zygote. Die enkele cel met genen van beide ouders is de basis van een nieuw individu. De zygote reist door de eileider en komt na ongeveer 3 tot 5 dagen aan in de baarmoeder.

De cel van de zygote verdeelt zich continu en vormt uiteindelijk een cluster van delende cellen die de blastocyst wordt genoemd. Pas als deze blastocyst zich gaat innestelen in het endometrium (baarmoederwand) is er sprake van een zwangerschap.

De embryonale fase:

Deze fase begint met de 3de week van de zwangerschap en eindigt in de 9de week. In deze fase worden de orgaanstelsels aangelegd en gaan cellen zich specialiseren en differentiëren.

De foetale fase:

In de 9de week is er sprake van een minimensje met alles erop en eraan. Deze fase duurt tot de geboorte. In deze fase vindt er sterke groei en rijping plaats. Tussen de 16de en 18de week begint de moeder bepaalde bewegingen van de foetus te voelen.

Het corpus luteum

Bij de eisprong springt de eicel uit zijn follikel. Een follikel is een blaasje waarin de eicel kan worden gerijpt. Na de eisprong vormt de lege follikel zich tot corpus luteum oftewel gele lichaam. Het gele lichaam produceert progesteron, dat het baarmoederslijmvlies (endometrium) verder voorbereidt op de innesteling van een bevruchte eicel en het op peil houden van de zwangerschap.

Verderop gaan we iets dieper in op zwangerschapshormonen.

Placenta

De vorming van de placenta (moederkoek) begint al vroeg in de zwangerschap. In de placenta vindt uitwisseling plaats van voedingsstoffen, antistoffen en zuurstof van de moeder naar de embryo en afvalstoffen weer terug naar de moeder. De placenta vormt een scheiding tussen de bloedsomloop van de moeder en de bloedsomloop van het embryo omdat er geen direct contact mag zijn tussen de bloedsomloop van de moeder en het kind. Ook neemt de placenta de hormoonproductie over van het corpus luteum.

Zwangerschapshormonen

De zwangerschap wordt gedurende 40 weken in stand gehouden door middel van een veranderend hormonaal milieu.

LH:

Het luteïniserend hormoon (LH) zorgt ervoor dat een bevruchte eicel zich kan innestelen in de baarmoeder. Na innesteling neemt HCG de functie van LH over.

HCG:

Vanaf de innesteling van de eicel wordt er een belangrijk zwangerschapshormoon geproduceerd: HCG (humaan choriongonadotrofine). Dit hormoon zorgt voor de instandhouding van de zwangerschap en de verdere ontwikkeling van het embryo. Ook voorkomt HCG het rijpen van nieuwe eicellen. Zwangerschapstesten meten de aanwezigheid van dit hormoon. Tijdens de zwangerschap zorgt het HCG-hormoon ervoor dat de zintuigen beter functioneren. Met name de geur is verbeterd. Dit heeft als functie dat een zwangere vrouw minder snel voedingswaren tot zich neemt die niet goed zijn.

Progesteron:

Progesteron is een belangrijk hormoon tijdens de zwangerschap en heeft verschillende functies. Gedurende de zwangerschap blijft het progesterongehalte stijgen. Voldoende progesteron is essentieel voor het instant houden voor de zwangerschap. Het is betrokken bij de groei en de doorbloeding van het baarmoederslijmvlies zodat de bevruchte eicel zich kan innestelen.

Het onderdrukt samentrekkingen van de baarmoeder waardoor vroeggeboorte wordt voorkomen. En het zorgt ervoor dat er geen ovulatie meer plaatsvindt tijdens de zwangerschap. Tevens helpt het de borsten voor te bereiden op borstvoeding. Voor de moeder biedt het ondersteuning voor de schildklierfunctie zodat de lichaamstemperatuur iets wordt verhoogd. Verder heeft het een kalmerend effect en helpt het de stemming te verbeteren.

Oestrogeen:

Oestrogeen helpt bij de ontwikkeling van de organen van je baby en de juiste werking van de placenta. Later in de zwangerschap helpt oestrogeen om je lichaam voor te bereiden op borstvoeding. Het kan tijdens de zwangerschap ook misselijkheid veroorzaken.

HPL:

Dit hormoon, voluit Humaan Placentair Lactogeen, wordt gemaakt door de placenta. Het geeft voeding aan de foetus. Het stimuleert ook de melkklieren in de borsten voor borstvoeding. Samen met progesteron en HCG zorgt het ervoor dat de embryo niet wordt afgestoten.

Prolactine:

Het borstklierweefsel wordt gestimuleerd door de productie van het hormoon prolactine. Hiermee bereidt het lichaam zich voor op het geven van borstvoeding en wordt na de bevalling de melkproductie gestimuleerd.

Supplementen en zwangerschap

Het is duidelijk dat er van het lichaam van de vrouw veel gevraagd wordt tijdens en rond de zwangerschap. Daarom is het van belang dat haar conditie goed blijft. Ook is het ongeboren kind afhankelijk voor voedings- en bouwstoffen van wat de moeder tot zich neemt. Daarom zijn zaken als voeding, leefstijl en voldoende nachtrust cruciaal. Helaas lukt het niet altijd om de meest optimale omstandigheden te creëren.

Zwangerschapsmisselijkheid bijvoorbeeld kan de nutriëntenstatus negatief beïnvloeden. Er zijn voedingssupplementen die speciaal zijn samengesteld om ondersteuning te bieden in deze periode. De Basic Prenatal is zelfs het bestverkochte product van Thorne in de Verenigde Staten. Verder wijst het Voedingscentrum op het belang van voldoende vitamine D, jodium, calcium, ijzer en omega-3 tijdens de zwangerschap.

Wat jodium betreft is het RIVM begin 2023 begonnen aan een onderzoek naar de hoeveelheid jodium in het lichaam van zwangere vrouwen en of dit voldoende is. Het UMCG meldde namelijk eind augustus 2022 dat is gebleken dat we via onze voeding steeds minder jodium binnenkrijgen. Jodium is belangrijk voor de neurologische ontwikkeling van de foetus.

Het belang van foliumzuur

Al voor de conceptie is voldoende foliumzuur belangrijk en ook tijdens de zwangerschap. De neurale buis wordt in een vroeg stadium van de zwangerschap gevormd en hier wordt vervolgens het ruggenmerg uit ontwikkeld. Tijdens de zwangerschap is foliumzuur betrokken bij de sluiting van de neuraalbuis.

Ook is foliumzuur voor de vorming van de placenta belangrijk en voor de groei van het ongeboren kind. Foliumzuur speelt een grote rol bij celdelingsprocessen. Bij voldoende foliumzuur is er een verminderde kans op neurale buiseffecten, een open ruggetje.

Omega-3 vetzuren tijdens de zwangerschap?

Omega-3 vetzuren bestaan uit de vetzuren EPA en DHA. Met name het vetzuur DHA, wat goed is voor de hersenen en het gezichtsvermogen is van belang tijdens de zwangerschap. Er zijn speciale omega-3 vetzuur supplementen voor zwangeren op de markt. Deze bevatten een hogere dosering DHA.

Geschreven door: Liesbeth Thoen en Marcella van der Wel

Bijgewerkt op: 18 november 2024