Hersenen

Het centrale zenuwstelsel: hersenen en ruggemerg

Anatomie

Samen met het ruggenmerg vormen de hersenen het centrale zenuwstelsel. De hersenen wegen ongeveer 1,35 kilo en bestaan uit meer dan 100 miljard zenuwcellen. Informatie tussen de hersencellen wordt overgebracht door middel van neurotransmitters.

De hersenen worden beschermd door de schedel. Direct onder de schedel bevinden zich 3 beschermende hersenvliezen (meningen) met daar tussen in een laagje hersenvocht. Onder de vliezen bevinden zich de functionele hersendelen.

Anatomische gezien bestaan de hersenen uit de grote hersenen (cerebrum), de kleine hersenen (cerebellum) en de hersenstam (truncus cerebri).

De cortex cerebri of hersenschors is de buitenste laag van de grote hersenen. In de cortex zijn diepere lijnen te zien die de verdeling tussen de verschillende kwabben markeren. De naam van de kwabben wordt bepaald door het bot dat ze bedekt.

De grote hersenen zijn verdeeld in 2 helften, hemisferen genoemd. De twee hemisferen zijn verbonden door het corpus callosum (de hersenbalk).

De kleine hersenen (cerebellum) bevinden zich aan de achterzijde van het hoofd en worden overkoepeld door het achterste deel van de grote hersenen. Achter het cerebellum, in het centrum van het brein ligt de hersenstam. De hersenstam is verbonden met het ruggenmerg en staat in contact met de rest van het lichaam.

Het ruggenmerg bevindt zich in het wervelkolom en is een verlengstuk van de hersenen. De hersenstam reguleert de vitale basisfuncties zoals onder meer de hartslag, de ademhaling, de bloeddruk en de lichaamstemperatuur.

De tussenhersenen liggen tussen de hersenstam en de grote hersenen en bestaan uit de thalamus, de hypothalamus en de hypofyse. Eén van de taken van de thalamus is de mate van concentratie op een bepaalde taak. Het geeft daarbij bepaalde signalen voorrang en andere signalen laat de thalamus vertraagd of niet door. De hypothalamus heeft met name een coördinerende functie en regelt daarnaast de homeostase.De hypofyse is een klier die verschillende hormonen afscheidt.

Het cognitieve en emotionele brein

Daarnaast kun je de hersenen indelen in het cognitieve en emotionele brein. Het emotionele brein, ook wel het limbisch systeem genoemd is een reeks van structuren in het centrum van de hersenen die zijn betrokken bij het geheugen, motivatie en het ontstaan en uiten van emoties.

Omdat het emotionele brein nauw in verbinding staat met het lichaam is het vaak eenvoudiger om via het lichaam daarop in te werken dan doormiddel van taal.

Het limbisch systeem bestaat globaal uit een gedeelte van de thalamus, de hypothalamus, amygdala en de hippocampus. De hippocampus houd zich bezig met de opslag en vorming van herinneringen als ook ruimtelijke inzicht. Hoge cortisolspiegels kunnen een negatief effect hebben op het volume van de hippocampus, door Brain-Derived Neurotrophic Factor (BDNF) kan dit weer omkeren. Daarnaast heeft stress invloed op de vorming van BDNF in de zenuwcellen van amygdala en de prefrontale cortex. De amygdala, ook wel amandelkern genoemd, legt met name emotionele verbanden.

Het cognitieve brein, de neocortex, is evolutionair gezien het nieuwe deel van de hersenen. Dit gebied van het brein geeft de mens een uitzonderlijk hoge capaciteit om informatie te verwerken. Met name een onderdeel hiervan, de prefrontale cortex, die zich achter het voorhoofd boven de ogen bevindt is bijzonder goed ontwikkeld.

De neocortex bestaat uit een linker en rechterhersenhelft met elk zijn specifieke taken. De rechterhersenhelft is meer het creatieve innovatieve denken en de linkerhersenhelft wordt beschouwd als analytisch en logische denken.

Bloed-hersenbarrière

In onze hersenen bevindt zich een grenslaag die ervoor zorgt dat alleen de voedingstoffen kunnen passeren. Ongewenste stoffen worden hier tegengehouden en hierdoor worden de hersenen beschermd tegen gevaarlijke stoffen. Dit noemen we de bloed-hersenbarrière, afgekort ook wel BBB (Blood Brain Barrier) genoemd. Zo wordt er heel selectief zuurstof, water, glucose en andere voedingsstoffen doorgelaten.

Geschreven door: Liesbeth Thoen
Beoordeeld en bewerkt door: Peter Smeets

Bijgewerkt op: 3 maart 2022